— Ля-ля-ля! » Во цуд. Цэлы. Я й забыўся пра яго. Сцяпан бярэ гармонік, дзьмухае на яго, выцірае пыл, спрабуе галасы і раптам зухавата грае «Тапатуху». Мар’я — без рытму — скача, запра- шае, цягне на хату жанчын, аднак ніхто яе не падтрымлівае. Скача яна доўга, пляскае ў далоні, цяжкавата выкідае ў прысядцы ногі.
У Бога пэўна што многа. А ў мяне? Эх, Павел! Не раскісай! Не панікуй! Дамовіўся з самім сабой і з гэтым сшыткам: ніякага ныцця! Крычаць напэўна буду — ад болю. Але мачыць слязьмі старонкі... Выплакалі мы з Галяй свае слёзы. Сушым вочы на радыяцыйным ветры, мы ж — Вятрэнкі. 258 Усё, хопіць! Вяртаюся з-пад сосен, што шумяць пад маім акном, — на Кунашыр, дзе шумела мора. Ішло лета. Набліжаліся экзамены ў акадэмію ды набор у сувораўскае. Трэба было паспяшацца з выкананнем нашага праекта. Калі хто думае, што ён лёгкі, то памы- ляецца.
Але, рэаліст, я разважыў: месца ў паветрана-дэсантным батальёне інжынеру-падпал- коўніку няма, ды і ў палку наўрад ці знайшлося б. Я ду- маў, калі ляцеў, пра гэта і меў на ўвазе прапанаваць сябе ў камандзіры сапёраў. Але міны, бадай, лепш. Міны — пярэдні край. А пасада армейская дае магчымасць ехаць у любую часць і быць там, колькі мне спатрэбіцца. — Вы, канешне, ірвецеся пабачыць сына? — спытаў — Яшчэ як ірвуся! — Што ж, заўтра я дам вам «бэтээры». На «газіку» рызыкоўна. Вайна без фронту, маджахеды ўсюды — дзе іх не чакаеш. — Партызанская вайна. — Калі не горш. Такую вайну мелі амерыканцы ў В’етнаме. Тады мы здзекаваліся, а цяпер разумеем...
Па- блісквала на небе, і хмара сышла недзе бокам. — Некаторыя ад смерці ўцякаюць, а я смерці не баюся, — гаворыць старая. — Перасялілі нас, дайжа асоб- ную хату далі. Ды дзіка мне на новым месцы. Нішто не міла. Ніякай радасці няма. То ўзяла казу на вяровачку, у каробку пасадзіла двух курэй, певуна для разводу і на другое лета вярнулася сюды. Вот ужо два гады тут. Мае суседзі яшчэ раней вярнуліся. Уцяклі адразу, як іх вы- везлі... 105 — Нясуцца куры? — чамусьці спытаў ГІархімовіч.
Пасля яна штодня прыязджала ў аэрапорт і прывозіла каструлю чабурэкаў — на ўсю каманду. Яна магла па- смяяцца з жартаў і заляцанняў лейтэнантаў, але часта магла і заплакаць без асаблівай прычыны. I слёзы яе пяклі маё сэрца. У тыя пяць дзён яна зрабілася для мяне такой жа роднай, дарагой, як сын, яна стала дачкой у поўным сэнсе. Я пасля ўяўляў, як яна плакала, калі прыехала, а нас няма. На шосты дзень вераснёўскай ташкенцкай спякоты нас, усю групу, якая вырасла чалавек да сарака, пасадзілі ў аўтобус і адвезлі на далёкі ваенны аэрадром, дзе сярод серабрыстых імклівых МіГаў стаяў няўклюдны тоўсты транспартнік Ан. Мы сядзелі ў ім хто на чым — на ка- роткіх лаўках, на скрынках, цюках, на жалезнай рабрыс- тай падлозе, якая ў паветры хутка астыла, ды ўвогуле дзесьці над Гіндукушам некаторыя пачалі распакоўваць шынялі: трапілі, што з экватара на полюс.
Прайсці праз зану. Кніга другая УДК 882. 6-8(082) ББК 84(4Бен)6 П68 Укладальнік Ірэна Бутовіч Мастак Валерый Шкаруба Вершы да карцін Міколы Мятліцкага І8ВН 985-02-0517-2 © Бутовіч I. Б.. укладанне. 200! С Шкаруба В. Ф., маст. афармленне, 2001 © Афармленне. ВРУП «Мастацкаі літара- тура». 2001 Сполахі зараніц Мікола Маляўка АТАМНЫЯ ВУЛКАНЫ На зямлю маю, напэўна, Бог спагадным вокам глянуў — I на ёй, крынічнай, спеўнай, Не было здаўна вулканаў. Клаў народ жыццё на плаху, Ды прайшла вайны навала — I стыхійнай смерці страху Мы не ведалі, бывала.
Я напісаў адразу на некалькі адрасоў — у ЦК, штаб акругі, у міністэрства. I... атрымаў: праз месяц Молчан не без злараднасці прачытаў мне загад аб маёй адстаўцы ў сувязі з узростам, хоць да «палкоўніцкай мяжы» застава- лася яшчэ больш як год. Так я зрабіўся пенсіянерам. Вырошчваю кветкі. Галя, якую таксама адправілі на пенсію, увесь вялікі гарод засаджвае найлепшымі кветкамі, каб насіць на магілу Жэні.
Знешне жыццё ў раі — у кветніку. Палівай, прапол- вай кветкі, глядзі тэлевізар, упрыгожвай разьбярствам дом і не ведай іншых клопатаў, акрамя смутку і прыступаў сардэчнага болю, калі набліжаюся да могілак ці раблю штосьці з таго, што нагадвае сына. Шкадавалі, што мы так мала былі разам з ім, калі сама складваўся яго характар. А характар у яго быў матчын — добры, мяккі, але настой- лівы. Акрамя сваіх уласных, выкінь з галавы ўсе іншыя праблемы, засланіся чым хочаш ад пакут і болю іншых людзей.
2011/3 - W W W . R S . U N I B E L . B Y навуковага доследу энергетыка, дзякуючы якой бы ў БДУ і наступныя дзесяцігоддзі не друкавалася. Прыметнік цвёрды ў прамым значэнні
Дзе прайду, дзе пад’еду. Цяпера машын многа, калі-нікалі падвязуць... А не, дак во (паказвае дубец), конік мой падвязе. Еты не падманіць, куды я, туды й ён... (Выходзіць. Во, Каця, удваіх застанёмся. Жылі-жылі й — на. Кацярына. Лепей бы ён не прыязджаў. Загубіць матку. Сцёпа!.. Сцяпан (у акно). Няма часу, бабы, няма. Кацярына (падыходзіць да акна). Людзі добрыя, і праўда збіраюцца... Нанач гледзячы. Звар’яцелі! Стану на дарозе й не пушчу...
Раней я рэдка сутыкаўся з такой закасцянелай бюракратыяй. Законапаслухмянасць выхоўвалася ў мяне 320 яшчэ бацькам. Вучылішча, служба, акадэмія, высокая ад- казнасць за справу, інжынерная дакладнасць зрабілі з мя- не безадказны механізм. Але корсуны і молчаны сыпалі ў яго пясок, і ён не толькі буксаваў — ён загараўся. Мяне абураў непарадак у арміі.
Ты — пенсіянер! Але я так не мог. Я жыў сярод людзей, а людзі жылі ў зоне павышанай радыяцыі. Іх трэба ратаваць. А на іх забыліся. Ды што там нейкі пасё- лак лясны, нейкі батальён салдат. З’яўлялася адчуванне, што ўся вялікая краіна жыве ў зоне павышанай радыяцыі. Палітычнай. Маральнай. Матэрыяльнай. Ішла гарбачоў- ская перабудова. Тэлебачанне, газеты аплёўвалі тое, што людзі будавалі сем дзесяткаў гадоў і што ім было дарагім. Здзіўляла мяне, адкуль узялося столькі плевакоў. Я сам настроены быў даволі крытычна супраць ваеннай і грамадскай бюракратыі, бяздушнасці, абыякавасці чы- ноўнікаў.
А салдаты заставаліся тут, у казармах. Пры двух-трох дзяжурных афіцэрах. Салдаты рабілі што хацелі. Самагон- ку вазілі з усіх навакольных вёсак, чыстых і забруджаных. На пасты каля складоў, здаралася, станавіліся п’яныя. Аднойчы я выявіў такога — лыка хлопец не вязаў. Я быў ашаломлены. Пра такое нікому не напішаш, бо табе ж, начальніку складоў, дадуць па шыі. Але не гэта мяне трывожыла і абурала, а тое, што людзей падзялілі на чыстых і нячыстых, як індыйскія касты. Афіцэраў трэба ратаваць, яны — «белыя костачкі», а салдаты — у іх скура загрубелая, шлунак луджаны, печань нуклідаў не баіцца.
«Мы выйдзем шчыльнымі радамі…» - Kamunikat.org Буду працягваць пісаць і чакаць до- брых навінаў. Усім сэрцам з табой! боку не глядзець — уражанне не коннымі актамі, усе прамыя
— Спыні машыну, туды не пад’едзеш. Пройдземся пешшу. 136 Юрдок, прыгрэўшыся каля цяпельца, драмаў. Нішто таксама пасопвала, прыгарнуўшыся ценем да старога. Булькала вада ў чыгунку, плёскаючы пырскамі на добра ўгарэлыя сухія дубцы і ярка-чырвоныя галіны. Векавыя дубы, здаецца, сцішылі пошум ветру ў сваіх вершалінах.
Яраслаў Пархута. Зямля бацькоў нашых Рускія войскі адрэзалі прамы шлях адступлення французскай арміі на захад. У Магілёве далучыўся да атрада апалчэнцаў і ўжо з імі дайшоў да
Урэшце мы вылецелі на верталёце. Пілоты добра ведалі маршрут — дзе менш рызыкі. I ўсё роўна над гарамі нас двойчы абстралялі. Праўда, не «стынгерамі» — буйна- калібернымі кулямётамі, прымусілі лезці ў воблакі. Штаб палка размяшчаўся ля падножжа гары ў прыго- жай даліне з персікавымі садамі, вінаграднікамі.
Выходзіць, і акуратныя японцы не маюць дакладнасці ў вымярэнні стыхіі, яе хуткасці. Абавязкі мае, акрамя дзяжурстваў па гарнізону, не былі строга нармаваны. Сярод ракетчыкаў, сувязістаў я быў адзіны па сваёй прафесіі: афіцыйна — ваентэхнік па ахове зброі, механізмаў ад хімічных пашкоджанняў. Інжынера не было. Я, як кажуць, вышэйшы начальнік — камандзір без войска. Не, і войска было — ажно цэлае аддзяленне, адзі- наццаць чалавек.
Ідуць у парламент, каб займацца сабачымі пляцоўкамі? курсу, некаторыя выступленні цэнзуруюць і не пускаюць у эфір. на Магілёўскай вобласці. Менавіта там будучы пісьменнік вучыўся з перша-